Tết Trung thu ở các quốc gia khác nhau như thế nào?
Tết Trung thu là một ngày rất đặc biệt đối với mỗi người dân Việt Nam. Cứ đến tháng 8 trăng rằm là mỗi người không khỏi nao nức nhớ về ngày thơ bé trông trăng phá cỗ. Thời điểm này, trên khắp các tuyến phố đã thấy sự xuất hiện của các gian hàng bán bánh Trung thu. Với một ngày Tết quen thuộc như vậy, bạn đã biết đến nguồn gốc của nó chưa? Hãy cùng Thế giới sofa tìm hiểu và tiếp thêm lăng kính ngày Tết trung thu ở các quốc gia khác nhau như thế nào?
Tết Trung thu là một ngày rất đặc biệt đối với mỗi người dân Việt Nam. Cứ đến tháng 8 trăng rằm là mỗi người không khỏi nao nức nhớ về ngày thơ bé trông trăng phá cỗ. Thời điểm này, trên khắp các tuyến phố đã thấy sự xuất hiện của các gian hàng bán bánh Trung thu. Với một ngày Tết quen thuộc như vậy, bạn đã biết đến nguồn gốc của nó chưa? Hãy cùng Thế giới sofa tìm hiểu và tiếp thêm lăng kính ngày Tết trung thu ở các quốc gia khác nhau như thế nào?
Tết Trung thu vào ngày nào?
Tết Trung thu còn được người dân Việt gọi với cái tên như Tết trông trăng, Tết hoa đăng. Ngày Tết này diễn ra vào dịp 15 tháng 8 âm lịch hàng năm. Đây là ngày Tết đặc biệt của các em nhỏ với niềm vui là những món quà, những bộ đồ chơi các bé thích và cả sự thích thú khi được phá cỗ.
Ngày nay, vào ngày Trung thu thì các bé được tổ chức với nhiều hoạt động ý nghĩa tại trường học và các khu sinh sống. Bên cạnh đó là các hoạt động múa lân, múa rồng, múa sư tử lan rộng niềm vui của trẻ nhỏ. Đặc biệt ở một số quốc gia còn có hoạt động bắn pháo hoa trong ngày Trung thu.
Nguồn gốc Tết Trung thu
Tết Trung thu là ngày lễ được nhiều người quan tâm và diễn ra tại nhiều nước. Thế nhưng không phải ai cũng biết đến nguồn gốc của ngày lễ này. Hiện nay vẫn nhiều người cho rằng ngày Tết này xuất phát từ Trung Quốc, sau đó du nhập vào Việt Nam. Tuy nhiên, các nhà khảo cổ đã khẳng định rằng Tết Trung Thu bắt nguồn từ thời Xuân – Thu. Có lẽ Trung thu được bắt đầu từ nền văn minh lúa nước của đồng bằng Nam Trung Hoa và đồng bằng châu thổ sông Hồng của Việt Nam, là một ngày lễ hội mừng thu hoạch được mùa, vào lúc nông dân nghỉ ngơi và vui chơi sau một vụ mùa.
Nguồn gốc Tết Trung thu ở Trung Quốc
Theo những điển tích cổ của người Trung Hoa thì Tết Trung thu của Trung Quốc bắt đầu từ đời nhà Ðường, thời vua Duệ Tôn, niên hiệu Văn Minh. Năm ấy vào đêm khuya rằm tháng tám, gió mát, trăng tròn thật đẹp, trong khi ngự chơi ngoài thành, nhà vua gặp một vị tiên giáng thế trong lốt một ông lão đầu bạc phơ như tuyết. Vị tiên hóa phép tạo một chiếc cầu vồng, một đầu giáp cung trăng, một đầu chạm mặt đất, và nhà vua trèo lên cầu vồng đi đến cung trăng và dạo chơi nơi cung Quảng. Trở về trần thế, vua luyến tiếc cảnh cung trăng đầy thơ mộng, nhà vua đặt ra tết Trung thu.
Ngoài ra, cũng có một tích khác liên quan đến nguồn gốc ngày Trung thu đó là sự tích Hằng Nga và Hậu Nghệ. Tương truyền Hằng Nga và Hậu Nghệ là một đôi phu thê tương ái, Hậu Nghệ được Vương Mẫu nương nương ban cho thuốc trường sinh, chỉ cần uống là có thể thành tiên bay lên trời. Nhưng vì quá yêu Hằng Nga nên không nỡ rời xa nàng, Hậu Nghệ bèn đưa nàng cất thuốc đi.
Sau đó không lâu, trong một ngày Hậu Nghệ cùng học trò đi xa, có một kẻ xấu là Bồng Mông đột nhập vào nhà ép Hằng Nga đưa ra thuốc trường sinh nhưng nàng không chịu. Trong lúc nguy cấp, Hằng Nga lấy thuốc uống xong thấy người bỗng nhẹ rời khỏi mặt đất, hướng cửa sổ và bay lên trời. Nhưng còn vương vấn tình nghĩa vợ chồng nên nàng chỉ bay đến mặt trăng là nơi gần với nhân gian nhất rồi trở thành tiên trên đó.
Sau khi Hằng Nga lên cung trăng thành tiên nữ, người dân lần lượt bày hương án dưới ánh trăng để cầu xin Hằng Nga ban may mắn bình an. Từ đó xuất hiện phong tục “bái nguyệt” vào Tết Trung thu được lưu truyền trong dân gian.
Nguồn gốc của Tết Trung thu ở Việt Nam
Tại Việt Nam, nguồn gốc của Tết Trung thu lại gắn liền với sự tích chú Cuội. Chú Cuội, một lần đi rừng tìm được cây thuốc cải tử hoàn sinh đem về trồng đã cứu sống được nhiều người và được yêu mến kính nể. Trong một lần cứu sống con gái lão địa chủ chết đuối hồi sinh, cô đã xin lấy Cuội làm chồng. Đôi lứa hưởng những ngày hạnh phúc tuy nhiên cô vợ Cuội mắc tính hay quên. Những khi đi làm xa, Cuội dặn “có tiểu thì đi bên Tây, chớ tiểu bên Đông, cây dông lên trời” mà cô vợ như lú lẫn ruột gan, vừa nghe xong là quên ngay.
Vào một buổi chiều, cô vợ không nhớ lời dặn cứ nhắm vào cây quý tiểu. Bỗng nhiên mặt đất chuyển động, gió thổi ào ào, cây đa đảo mạnh, bật gốc phi lên trời xanh. Đúng lúc, Cuội đi kiếm củi về, hớt hải nhảy bổ đến níu cây lại. Nhưng sức người có hạn, cây đa kéo cả Cuội cứ thế bay lên cung trăng. Từ đấy, cứ mỗi dịp ngày rằm, ánh trăng sáng nhất, khi ngước nhìn lên, người ta thấy một vết đen hình cây cổ thụ có người ngồi dưới gốc. Đó chính là chú Cuội đang chờ ngày được trở về trần gian.
Ý nghĩa của Tết Trung thu
Ngày Tết Trung Thu luôn gắn liền với hình ảnh của những chiếc bánh dẻo, bánh nướng tượng trưng cho sự vuông vắn, tròn trịa. Đó cũng chính là ý nghĩa mong cầu cho một năm ổn định, may mắn. Đặc biệt ý nghĩa của Tết Trung thu còn là ngày Tết đoàn viên, Tết sum họp của gia đình. Rằm tháng 8 là ngày mà mặt trăng to tròn rõ nhất trong năm, cũng là ngày mà ai ai cũng muốn trở về bên gia đình cùng nhau sum họp.
Vào buổi tối trăng rằm, cả nhà bên nhau cùng ăn bánh, thưởng trà, trẻ em thì vui chơi và rước đèn ông sao. Ngoài ra, ngày rằm tháng 8 còn là dịp để người ta ngắm trăng tiên đoán mùa màng và vận mệnh quốc gia. Nếu trăng thu màu vàng thì năm đó sẽ trúng mùa tằm tơ, nếu trăng thu màu xanh hay lục thì năm đó sẽ có thiên tai, và nếu trăng thu màu cam trong sáng thì đất nước sẽ thịnh trị.
Mâm cỗ Trung Thu gồm những gì?
Mâm cỗ Trung Thu ý nghĩa thường gồm:
Thứ 1: Nhang, gạo, muối, đèn cầy, lư hương để thắp hương rằm tháng 8.
Thứ 2: Mâm cúng món chay hoặc mặn tùy sở thích gia chủ, thường gồm các món gà luộc, cháo, xôi, chè…
Thứ 3: Mâm bánh: bánh nướng và bánh dẻo.
Bánh Trung Thu là lời chúc cuộc sống luôn tròn đầy, viên mãn. Hai loại bánh này tượng trưng cho lời cảm tạ đất trời đã cho một năm an bình, mùa màng bội thu.
Bánh dẻo trắng trong như vầng trăng ngà tròn vành vạnh mang đến ý nghĩa đoàn viên.
Bánh nướng tượng trưng cho tình thân vượt qua mọi gian nan thử thách vẫn chở che, đùm bọc nhau.
Trước kia hai loại bánh này chỉ có hình dáng đơn giản và trang trí hoa văn theo phong cách truyền thống. Ngày nay, các loại bánh đã được đa dạng hóa từ nhân bánh, màu sắc cho tới hình dáng: hình cá chép, hình con heo, con thỏ rất đáng yêu.
Thứ 4: Mâm ngũ quả ngày Trung Thu
Mỗi miền sẽ có các loại trái cây truyền thống khác nhau. Mâm cúng rằm tháng 8 thông thường sẽ gồm:
1 nải chuối vàng
1 quả lựu tượng trưng cho sự may mắn
1 quả mãng cầu tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở
1 quả hồng tượng trưng cho hy vọng
1 quả bưởi tượng trưng cho những điều tốt lành, vẹn toàn, đủ đầy
Có thể thêm các loại trái cây khác để tăng thêm phần ý nghĩa mâm cỗ Trung Thu.
Lưu ý:
Chọn quả có màu tươi, vỏ bóng, không bị dập, héo.
Nên bày cả quả chín và quả xanh trong mâm ngũ quả để tượng trưng cho tính âm (quả xanh) và tính dương (quả chín) hòa hợp mang tới điều may mắn, an lành.
Thứ 5: Hoa tươi
Bàn thờ là nơi linh thiêng, trang nghiêm, không nên dùng nhiều màu sắc rực rỡ. Do đó, hãy lựa chọn 1 loài hoa để cắm, tránh cắm nhiều loại. Bạn có thể cân nhắc hoa cúc, hoa huệ, hoa đồng tiền… là những loài hoa cúng phổ biến.
Thứ 6: Trà
Các loại trà lài, trà sen thường được dùng kèm bánh Trung Thu. Vừa thưởng, trăng vừa nhâm nhi trà bánh thì thật thi vị biết bao.
Thứ 7: Lồng đèn Trung Thu
Mâm cỗ Trung Thu ngày xưa thường có chiếc đèn ông sao. Đèn ông sao với năm cánh tượng trưng cho Ngũ hành: Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ, là nguồn gốc cân bằng, hòa hợp. Mặt khác, đèn còn tượng trưng cho Mặt Trăng ở giữa và các vì tinh tú vây quanh trong hội trăng rằm. Người xưa tin rằng thắp đèn ông sao có thể xua đuổi ma quỷ, cầu mong may mắn, bình an.
Ngoài ra, các loại đèn Trung Thu khác cũng có những ý nghĩa riêng như:
Lồng đèn cá chép thể hiện niềm hy vọng, vượt khó, kiên trì trước mọi khó khăn thử thách
Đèn kéo quân thể hiện đạo làm người, giữ mình tĩnh lặng, sáng suốt giữa 6 cảm xúc bủa vây lấy con người: thương, giận, vui, ghét, buồn, hờn…
Lý giải phong tục tết trung thu về tục chơi đèn lồng
Tết trung thu gắn liền với tục chơi đèn lồng còn mang đến nhiều ý nghĩa như: Đây là sự kiện mang đến cho con người sự may mắn và bình an. Nếu là đèn hoa đăng thì người ta sẽ thả trôi sông với những lời cầu mong, lời ước nguyện gửi tới các vị thần linh.
Ngoài ra, đây còn là phong tục của người Trung Hao gắn liền với câu chuyện của Khổng Minh. Đèn lồng của Việt Nam được làm thủ công từ tre và giấy gió rất đơn giản nhưng lại vô cùng đặc biệt.
Lý giải phong tục tết trung thu về tục ngắm trăng
Tục ngắm trăng cũng gắn liền với ý nghĩa của sự sum vầy, của sự đoàn viên, của thời khắc thiêng liêng cả gia đình yêu thương, trân quý nhau. Hơn nữa ở Việt Nam ngày rằm tháng 8 cũng là lúc trăng tròn và soi sáng rõ nhất. Đây cũng là thời điểm mà người nông dân có thể thảnh thời ngắm trăng sao, hòa mình vào không khí tươi mát.
Lý giải phong tục tết trung thu về việc phá cỗ
Mâm cỗ trung thu ở Việt Nam gồm nhiều hoa quả, bánh kẹo dâng tế trời đất với mong muốn cuộc sống tốt đẹp, mùa màng bội thu. Phong tục phá cỗ cũng thể hiện sự gắn kết giữa các thành viên trong gia đình với nhau. Đó là sự kết nối của yêu thương, của sự sẻ chia.
Lý giải phong tục cắt bánh trung thu
Mâm cỗ Tết Trung thu ở mỗi gia đình Việt không thể thiếu bánh trung thu. Lâu nay trên thị trường phổ biến với hai loại bánh trung thu chính gồm bánh nướng và bánh dẻo. Thường bánh trung thu sẽ được cắt nhỏ trước khi ăn, để cả nhà đều thường thức như sự đoàn tụ và hòa thuận của gia đình.
Tết Trung thu ở các nước
Tết Trung thu là lễ hội tại các quốc gia Đông Á và Đông Nam Á như Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản, Triều Tiên, Đài Loan, Singapore, Hàn Quốc… Cùng một ngày Tết Trung thu nhưng ở mỗi quốc gia lại có cách tổ chức khác nhau.
Tết Trung thu ở Việt Nam được coi là ngày hội thiếu nhi với sự quây quần của các thành viên trong gia đình. Tết Trung thu ở Trung Quốc diễn ra với các hoạt động múa lân, rước đèn sôi động.
Trung thu ở Hàn Quốc còn là lễ Chuseok (Lễ Tạ ơn) với niềm vui của ngày đoàn viên. Các gia đình Hàn Quốc sẽ cùng nhau chế biến và thưởng thức món bánh songpyeon (bánh gạo có hình trăng lưỡi liềm với ý nghĩa trăng khuyết nào đến đúng chu kỳ cũng sẽ lại tròn), rượu dongdongju hay rượu sindoju.
Đối với người Nhật Bản ngày Tết Trung thu còn là ngày Zyuyoga, gắn với phong tục cổ truyền Otsukimi (tạm hiểu là ngắm trăng vào ngày rằm giữa mùa thu). Vào ngày này, người dân đất nước mặt trời mọc thường tổ chức lễ hội ngắm trăng và cùng uống trà, thưởng thức bánh Dango (làm từ bột gạo, được nướng lên và phủ lên mặt vỏ một lớp đường mật). Trẻ em ở Nhật vào ngày này sẽ được tặng một chiếc lồng đèn cá chép, với mong muốn bé lớn lên sẽ dũng cảm và can đảm.
Mỗi năm, cứ vào ngày Tết Trung thu là những người con xa xứ lại mong muốn được trở về sum họp bên gia đình. Đó không chỉ là ngày Tết của thiếu nhi mà còn là dịp để tôn vinh những giá trị truyền thống tốt đẹp của gia đình. Còn ít ngày nữa là đến Tết đoàn viên rồi, bạn sẽ về thăm ba mẹ của mình ở quê nhà chứ?